Historia - Strona 4

W 1794 roku zmarł Melchior Nepomucen Gurowski. Dobra goślinskie odziedziczył po nim jego bratanek Władysław, który w 1795 roku kolejny raz potwierdził prawa i przywileje miasta. W okresie lat 1795 -1798 posiadłości goślińskie kilkakrotnie (na krótko) zmieniły właściciela, ostatecznie jednak odzyskał je Władysław Gurowski i dzierżył je do roku 1806. W międzyczasie odpadły od nich pierwsze miejscowości, sprzedane innym właścicielom. W 1806 roku uszczuplone dobra goślińskie zakupił Roch Morawski. W następnych latach miasto dzieliło losy całej Wielkopolski, podczas wojen napoleońskich. Od 1807 roku należało do Księstwa warszawskiego, by po Kongresie Wiedeńskim w roku 1815 ponownie powrócić do Prus. W międzyczasie ludność miasta przekroczyła granicę tysiąca osób. W 1817 roku Murowaną Goślinę nawiedził wielki pożar, który zniszczył dużą jej część, wiele z ponad 1300 mieszkańców opuściło wówczas te ziemie. W tych latach na skutek nie do końca uregulowanych praw własności do posiadłości goślińskich ich część została wyprzedana. Nastąpił czas regresu gospodarczego. W latach 1830 - 1831 z inicjatywy księdza Aleksego Urbańskiego rozbudowano kościół św. Jakuba. Na miejsce jego najstarszej części (wieży) wybudowano przedłużenie nawy, wykorzystując do tego uzyskane podczas przebudowy ciosy granitowe. Wówczas też odnaleziono i wstawiono w ścianę kościoła płytę nagrobną Urszuli Potulickiej. Rok 1833 przyniósł nowinki administracyjne. należące do powiatu obornickiego ziemie dzisiejszej gminy goślińskiej zostały połączone w dwa wójtostwa: Murowana Goslina dla miejscowości położonych na południu i Długa Goślina (wówczas własność rządu pruskiego) dla wsi leżących na północy dzisiejszej gminy. Miasto zachowało swój samorząd, po kilku latach, na mocy nowo uchwalonego prawa wszystkie miasta prywatne zostały przejęte przez państwo. Spowodowało to wykształcenie się z pozamiejskich, dworskich obszarów należących do Murowanej Gośliny nowej wsi o nazwie Piła, która to wieś obsługiwała folwark należący do dotychczasowego właściciela miasta. Po kilku dalszych krótkotrwałych właścicielach tych dóbr, w 1841 roku dobra golińskie objęła w posiadanie zamożna niemiecka rodzina Winterfeldów. Z jej inicjatywy w miejscu dawnego "zamku" Gurowskich wybudowano okazały pałac, obok którego wytyczono park. Tereny te nie należały administracyjnie do miasta, były one centrum majątku Piła, przylegającego do terenów miejskich od południa. W okresie tym Murowana Goślina liczyła 1554 mieszkańców (1044 chrześcijan i 510 Żydów), oraz 196 domów. Na rzece Trojance pracowały wówczas trzy młyny wodne: duży, znajdujący się na dzisiejszej ulicy Łąkowej, mały, przy ulicy Wodnej, w pobliżu pałacu i papierowy, na ulicy Młyńskiej. Najprawdopodobniej nie istniał już młyn Nadolnik, mieszczący się niegdyś w rejonie ulicy Podgórnej. Miasto było ośrodkiem rzemiosła i rolnictwa (niektórzy mieszczanie mieli swoje własne pola uprawne, przemieszane z polami majątku Piła). Ze względu na duże znaczenie szlaku handlowego z Poznania do Bydgoszczy w okolicach Murowanej Gośliny działało również wiele zajazdów i gospód.

Pod koniec lat czterdziestych XIX wieku w Wielkopolsce szykowane było powstanie. Ze względu na wykrycie spisku, szykowane na rok 1846 wystąpienie nie doszło do skutku. Jednakże dwa lata później, podczas Wiosny Ludów i Narodów, na doszło na tutejszych obszarach do walk powstańczych. Brał w nich udział miejscowy, gośliński oddział powstańczy, dowodzony przez przybyłego z Francji emisariusza Ildefonsa Ancypę, pochodzącego z Litwy. 5 maja 1848 roku na terenie miasta miała miejsce potyczka z oddziałami pruskimi, miejscowy oddział brał także udział w walkach o Kcynię. Osoby biorące udział w tym zrywie były później represjonowane przez władze pruskie, niektórzy przywódcy zostali aresztowani. Pomimo tego nastroje patriotyczne nie zanikły w tutejszym społeczeństwie, w toczącym się w zaborze rosyjskim Powstaniu Styczniowym brali udział ochotnicy z Ziemi Goślińskiej (z nazwiska znany jest tylko jeden z powstańców - mistrz kowalski Wojciech Karpiński).

W drugiej połowie XIX wieku miasto rozwijało się, pomimo częstych epidemii chorób zakaźnych. Rozwijało się rzemiosło i handel, powstawały pierwsze zakłady przemysłowe, (browar, gorzelnia, tartak, młyn parowy) umiejscowione głównie na obszarze Piły. W rejonie Hameru powstała także cegielnia. osobnym zagadnieniem jest rozwój rolnictwa, rozwijało się ono zarówno w przypadku indywidualnych gospodarzy, jak i wielkich majątków rolnych w Przebędowie i Pile. Sprzyjał temu znaczny ruch handlowy przechodzący przez miasto, jak i cenione w Wielkopolsce jarmarki, stanowiące dla miejscowych wytwórców doskonalą okazję do zbytu. W mieście zamieszkiwały zgodnie trzy narodowości - Polacy, Niemcy i Żydzi, z których każda posiadała własną świątynię (należąca do Żydów synagoga powstała najprawdopodobniej w początkach XIX wieku, w północnej części miasta, na posesji przylegającej do późniejszej ulicy Szkolnej). Ludność miasta wzrastała powolnie, w roku 1871 mieszkały tu 1542 osoby, w 1881 - 1601 osób, by na przełomie XIX i XX stulecia zbliżyć się do 2000 osób. Jednocześnie jednak część mieszkańców (zwłaszcza Żydów) emigrowała za chlebem. W 1873 roku z polskiej inicjatywy utworzono Kasę Pożyczkową, której członkiem był słynny poznański społecznik Heliodor Święcicki. W 1888 roku wszystkie trzy nacje wspólnie utworzyły ochotniczą straż pożarną. Pod koniec XIX wieku i w pierwszych latach XX stulecia doszło do ożywienia w rozwoju miasta. Wówczas to powstało kilka propagandowch niemieckich inwestycji - nowoczesna szkoła (w 1897 roku), gazownia (w latach 1902 -1903 założono w mieście instalację gazową), stacja kolejowa (od 1905 roku Murowana Goślina miała połączenie kolejowe z Poznaniem i Bydgoszczą). W okresie tym nastąpiło załamanie się dobrych stosunków polsko - niemieckich, inspirowane przez oficjalne pruskie czynniki państwowe. W odpowiedzi na niemieckie posunięcia, ludność polska zorganizowała sobie własne życie społeczne. 14 sierpnia 1904 roku powstało w Murowanej Goślinie Towarzystwo Przemysłowe - pierwsza typowo polska organizacja społeczna. W ciągu kilku następnych lat tworzono także Kółko Rolnicze, oddział Katolickiego Stowarzyszenia Robotników, organizację czeladników oraz Czytelnię Ludową. Doprowadziły one do wzrostu świadomości narodowej polskich mieszkańców miasta i jego okolic. Gdy w pierwszej dekadzie XX wieku niemieckie władze szkolne usiłowały wprowadzić naukę religii w języku niemieckim, w gronie placówek oświatowych, w których wybuchł strajk dzieci polskich znalazła sie także szkoła w Murowanej Goślinie.