Park Krajobrazowy "Puszcza Zielonka"

wtorek, 09 marca 2010 19:13

Park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju. Na obszarach graniczących z parkiem krajobrazowym może być wyznaczona otulina.

Utworzenie parku krajobrazowego lub powiększenie jego obszaru następuje w drodze rozporządzenia wojewody, które określa jego nazwę, obszar, przebieg granicy i otulinę, jeżeli została wyznaczona, szczególne cele ochrony oraz zakazy właściwe dla danego parku krajobrazowego lub jego części wynikające z potrzeb jego ochrony. Grunty rolne i leśne oraz inne nieruchomości znajdujące się w granicach parku krajobrazowego pozostawia się w gospodarczym wykorzystaniu.
Dla parków narodowych, rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych sporządza się i realizuje plan ochrony na okres 20 lat, z uwzględnieniem:

1. charakterystyki i oceny stanu przyrody;
2. identyfikacji i oceny istniejących oraz potencjalnych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych;
3. charakterystyki i oceny uwarunkowań społecznych i gospodarczych;
4. analizy skuteczności dotychczasowych sposobów ochrony;
5. charakterystyki i oceny stanu zagospodarowania przestrzennego.

Park Krajobrazowy „Puszcza Zielonka” został utworzony decyzją Wojewody Poznańskiego, Rozporządzenie Nr 5/93 z dnia 20 września 1993 r. (Dz. U. z 1993 r., Nr 13, poz. 149). W 2004 roku Wojewoda Wielkopolski wydał rozporządzenie zmieniające rozporządzenie Wojewody Poznańskiego w sprawie utworzenia Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka, w którym uległy zmianie granice, powierzchnia Parku oraz obowiązujące na jego terenie zakazy (rozporządzenie Wojewody Wielkopolskiego Nr 10/04 z dnia 26 stycznia 2004 r.

Wojewoda Wielkopolski Rozporządzeniem Nr 4/05 z dnia 4 kwietnia 2005 roku ustanowił plan ochrony Parku, w którym zapisano że celem ochrony parku jest zachowanie kompleksu leśnego o dużych wartościach przyrodniczych, krajobrazowych i naukowo-dydaktycznych.

Zgodnie z podziałem administracyjnym Park Krajobrazowy „Puszcza Zielonka” swym zasięgiem obejmuje obszar pięciu gmin (należących do trzech różnych powiatów). Od południa jest to gmina Czerwonak, od zachodu Murowana Goślina (obie: powiat poznański), od strony północnej Skoki (powiat wągrowiecki). Gmina Kiszkowo wchodzi w skład Parku w części północno-wschodniej (powiat gnieźnieński), natomiast od strony wschodniej znajduje się gmina Pobiedziska (powiat poznański).

Na terenie Parku Krajobrazowego "Puszcza Zielonka" znajduje się 5 rezerwatów przyrody:

• Jezioro Czarne - rezerwat florystyczny o pow. 17,75 ha, utworzony w 1959 r., obejmuje zarastające jezioro i przyległe torfowisko przejściowe położone w głębokiej rynnie polodowcowej oraz fragment lasu na wschodnim brzegu jeziora,
• Jezioro Pławno - rezerwat florystyczny o pow. 16,71 ha, utworzony w 1978 r. dla ochrony rzadkich gatunków roślinności wodnej i torfowiskowej, obejmujący jeziora Pławno i Głęboczek, położone pomiędzy nimi torfowisko oraz otaczający drzewostan olszowy i brzozowy,
• Żywiec Dziewięciolistny - rezerwat florystyczny (pow. 10,51 ha) położony na zachodnim brzegu Jez. Leśnego, utworzony w 1974 r., obejmujący las grądowy oraz przybrzeżne łąki z reliktowym stanowiskiem żywca dziewięciolistnego, charakterystycznego dla buczyn karpackich oraz szeregiem innych rzadkich roślin: gajowcem żółtym, marzanką wonną, kokoryczką wielokwiatową,
• Las Mieszany - w Nadleśnictwie Łopuchówko o pow. 10,83 ha, rezerwat leśny od 1962 r. chroniący blisko 200-letni drzewostan dębowo-sosnowy, z udziałem młodszych buków i grabów oraz bogatą roślinnością runa,
• Klasztorne Modrzewie - k. Dąbrówki Kościelnej rezerwat leśny o pow. 6.39 ha, utworzony w 1962 r. obejmujący najstarszy w Wielkopolsce, blisko 200-letni drzewostan modrzewiowo-sosnowy z domieszką dębów, buków, brzóz i sztucznie wprowadzonych daglezji.

Poza Puszczą Zielonką na uwagę zasługują Rezerwaty:

"Śnieżycowy Jar" - rezerwat florystyczny o pow. 4,21 ha, utworzony w 1975 r. dla ochrony rosnącej w runie zespołu grądu niskiego porastającego dno jaru, jednego z nielicznych w Wielkopolsce stanowisk chronionej śnieżycy wiosennej.

"Buczyna" - rezerwat leśny o pow. 15,61 ha, położony tuż poza granicą gminy, utworzony w 1958 r. dla ochrony 130-150 letniego lasu bukowego (z domieszką dębów, olszy, grabów, brzóz i sosen). Planuje się również objęcie ochroną rezerwatową fragmentu kompleksu leśnego w rejonie Łoskonia Starego oraz zespołów roślinności wodnej, przybrzeżnej i torfowiskowej w rynnie jezior: Pławno, Czarne Duże, Czarne Małe i Kociołek, obejmujący swym zasięgiem również powierzchnie istniejących rezerwatów (Jez. Czarne, Jez. Pławno).

Oprócz rezerwatów na terenie Parku znajdują się dwa użytki ekologiczne:

• obszar na terenie wsi Głęboczek, Głębocko, Uchorowo i Zielonka o powierzchni 37,47ha,
• „Mokradła nad jeziorem Kamińsko” o powierzchni 5,57ha.

Położenie geograficzne, rzeźba terenu i wody powierzchniowe

Park Krajobrazowy Puszcza Zielonka leży w Krainie III Wielkopolsko-Pomorskiej, w Dzielnicy 7–Nizina Wielkopolsko-Kujawska, w mezoregionie 7b – Pojezierze Wielkopolskie (część środkowa). Przez obszar dzielnicy przechodzi granica wschodniego naturalnego zasięgu buka, jawora i brekinii; leży jednak ona poza zasięgiem świerka i jodły.

Znaczną część powierzchni Parku, rozciągającego się w zachodniej części Pojezierza Gnieźnieńskiego, stanowi rozległa wysoczyzna sandrowa pofałdowana w rejonie Murowanej Gośliny. Od Czerwonaka i Miękówka w kierunku Dębogóry i Leśniczówki Ludwikowo występuje bardzo urozmaicona rzeźba pagórków morenowych strefy marginalnej stadiału poznańskiego z kulminacją w Dziewiczej Górze (144,9 m n.p.m.), gdzie wybudowano wieżę widokową i oddano użytku od 01. kwietnia 2006. Do pokonania jest 172 stopni tylko po to, by doświadczyć zapierającego dech w piersiach widoku, panoramy nie tylko Poznania, ale i sporej części Wielkopolski.

Strefa pagórków ciągnie się w kierunku północno-wschodnim osiągając wysokość 114 m n.p.m. koło Dąbrówki Kościelnej i tworząc m.in. malownicze obrzeże doliny kanału Dzwonowskiego. Dość płaską wysoczyznę sandrową przecinają głęboko wcięte rynny polodowcowe. Zachodnią granicą Puszczy Zielonki jest mocno porozcinane zbocze przełomowej doliny Warty na odcinku Czerwonak- Owińska. W kierunku Bolechowa zbocze tej doliny jest bardziej płaskie i znacznie oddalone od rzeki.
Obok wysoczyzn morenowych, rynien lodowcowych i jezior rynnowych występują na obszarze Parku także takie charakterystyczne formy rzeźby powierzchni jak stożki sandrowe, kemy i ozy. Tak duże zróżnicowanie morfologiczne w połączeniu ze zmiennością geologiczną podłoża, zmiennością gleb i roślinności jest przyczyną dużej różnorodności krajobrazowej. Najniżej położony punkt Parku (62 m n.p.m.) leży w dolinie strumienia koło Murowanej Gośliny.

Liczne są w Parku wypełnione wodą małe zagłębienia bezodpływowe. Zlokalizowane w strefach działów wodnych oraz w obrębie zlewni cząstkowych Puszczy Zielonki w większości mają charakter zagłębień chłonnych. Największa powierzchnia ich występowania (około 20 km²) obejmuje zlewnie bezodpływowe jez. Miejskiego oraz jez. Kamińsko, Czarne i Pławno. Połączenie tej zlewni w postaci przekopanego rowu z jez. Bolechowo jest przerwane. Większość na ogół śródleśnych jezior występuje w rynnach subglacjalnych; najczęściej są to jeziora przepływowe. Największa z rynien, w której znajduje się 14 jezior (w Parku: Wronczyńskie Małe i Duże, Stęszewsko-Kołatkowskie, Tuczno, Modre, Czarne, Kociołek, Pławno, Miejskie, Kamińsko; poza Parkiem: Biezdruchowskie, Złotniczki, Jerzyńskie, Raduszyn), ciągnie się od Pobiedzisk po Murowaną Goślinę. Skupiska jezior występują także w rejonie Dzwonowa w rynnie kanału Dzwonowskiego - 5 jeziorami, od Dąbrówki Kościelnej przez Dzwonowo, Sławicę do Skoków z 4 jeziorami i wieloma stawami. Łącznie na obszarze Parku i otuliny znajduje się około 30 jezior o powierzchni przekraczającej 1 ha. Największym jeziorem jest, położone w południowo-wschodniej części Parku, Jezioro Stęszewsko-Kołatkowskie (78,4 ha). Jeziora Kamińsko, Pławno, Miejskie i Tuczno są dość głębokie, o tylko częściowo dostępnych brzegach. Jeziora Czarne, Bolechowo i Zielonka są bardzo zarośnięte, wypłycone, o brzegach zabagnionych i niedostępnych. Stawy rybne występują w Rakowni na Kanale Goślinka, na Rowie Potasze oraz w rejonie Dąbrówki Kościelnej.

Kanał Dzwonowski, bierze początek w okolicach Dąbrówki Kościelnej; odwadnia okoliczne podmokłe tereny, prowadząc wody do jez. Dzwonowskiego i dalej do systemu połączonych jez. (Księże, Gackie, Borowe); poza Parkiem po przepłynięciu przez jez. Maciejak (gmina Skoki) wpływa do Małej Wełny.

Głównym ciekiem odprowadzającym wody powierzchniowe jest rzeka Trojanka o długości około 20 km i łącznej powierzchni zlewni 147,6 km. Znaczny obszar zlewni położony jest na obrzeżu Puszczy Zielonki. Dopływami Trojanki są: Kanał Goślinka (lewy dopływ Trojanki, do której wpada w km 5+525), Kanał Kąty (prawy dopływ Trojanki, do której wpada w km 9+425), Kanał Wojnowski (prawy dopływ Trojanki, do której wpada w km 10+125). W rynnie polodowcowej w części centralnej Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka znajdują się trzy jeziora połączone rowem – Czarne, Pławno, Kamińsko, tworząc zlewnię bezodpływową. Przekopane połączenie w postaci rowu z jeziorem Bolechowo zostało przerwane. Z jeziora Bolechowo woda odprowadzana jest rowem w kierunku północnym do Kanału Goślinka. Rzeka Trojanka, Kanał Goślinka i rów Potasze prowadzą wodę przez cały rok; pozostałe cieki – okresowo.

Flora Parku Krajobrazowego "Puszcza Zielonka"
Blisko 80% powierzchni Parku zajmują tereny leśne, które administracyjnie wchodzą w skład dwóch nadleśnictw. Centralna powierzchnia Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka (4.034,43 ha) podlega Leśnemu Zakładowi Doświadczalnemu Uniwersytetu Przyrodniczego im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu z siedzibą w Murowanej Goślinie, w ramach, którego działa Nadleśnictwo Doświadczalne Zielonka. Lasy te, zostały w całości włączone w granice Parku. Nadleśnictwo Doświadczalne Zielonka prowadzi doświadczalne gospodarstwo leśne w celach dydaktycznych, naukowych i pokazowych dla państwowej gospodarki leśnej. Południowa i północna część Puszczy administrowane jest przez Nadleśnictwo Łopuchówko. Obręb Czerwonak, którego powierzchnia wynosi 1.543,52 ha, znajduje się w południowej części Parku Krajobrazowego. W północnej części Parku zlokalizowany jest Obręb Łopuchówko (3.974,64 ha).

Puszcza Zielonka jest największym kompleksem leśnym okolic Poznania. Do zwiększenia wartości puszczańskich lasów przyczynia się fakt, że o połowę więcej niż średnio w kraju jest tu starych drzewostanów. Wpłynęła na to wieloletnia działalność doświadczalna, odmienna od nastawionej na eksploatację typowej gospodarki leśnej. Najstarsze drzewostany mają ponad 160 lat. Wartościowymi lasami, urozmaiconymi od strony florystycznej, porośnięty jest cały masyw Dziewiczej Góry (około 830 ha). W ich obrębie stwierdzono występowanie około 700 gatunków roślin naczyniowych oraz kilkadziesiąt gatunków mchów i wątrobowców. W suchych borach rośnie turówka wonna Hierochloë odorata, sasanka dzwonkowata Pulsatilla patens i oman wierzbolistny Inula salicina, a w wilgotnych lasach na uwagę zasługuje rośliny aspektu wiosennego – pełnik europejski Trollius europaeus, lilia złotogłów Lilium martagon, kokorycz pusta Corydalis cava, fiołek przedziwny Viola mirabilis i orlik pospolity Aquilegia vulgaris. Na nielicznych odsłoniętych polanach na stokach Dziewiczej Góry stwierdzono rzadkie gatunki roślin ciepłolubnych. Na szczególną uwagę zasługuje teren uroczyska Maruszka (o powierzchni około 500 ha), położony między Pławnem i Ludwikowem. Obejmuje ono fragment lasu sosnowo-dębowego typu nizinnego w wieku 110-150 lat, z domieszką innych gatunków drzew (grabów, buków, brzóz, olszy, świerków, jesionów, klonów, lip). Drzewostan ten, mało zdeformowany w przeszłości, ma charakter zbliżony do naturalnego. Inne bardzo interesujące fragmenty lasów chronią rezerwaty: „Las Mieszany” w Nadleśnictwie Łopuchówko i ,,Klasztorne Modrzewie” koło Dąbrówki Kościelnej.

Kompleksy roślinności wodnej, przybrzeżnej i torfowiskowej wokół jezior Pławno i Czarnego są najwartościowszymi zespołami roślinności nieleśnej. Na opisywanym terenie odnaleziono stanowiska wielu roślin chronionych. Na terenie Nadleśnictwa Łopuchówko znajduje się wiele potencjalnych stanowisk wawrzynka wilczełyko Daphne mezereum (np. wzdłuż rynien polodowcowych) i porzeczki czarnej Ribes nigrum (na terenach podmokłych). Na stokach Dziewiczej Góry występują m.in.: lilia złotogłów Lilium martagon, pełnik europejski Trollius europaeus, sasanka łąkowa Pulsatilla pratensis, wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, który występuje również na łąkach koło Gaci (otulina Parku). W Nadleśnictwie Doświadczalnym Zielonka występują: dziewięćsił bezłodygowy Carlina acaulis i lilia złotogłów Lilium martagon. Chronione rośliny znaleźć również można w utworzonych tu rezerwatach przyrody.

Flora porostów i mchów szczegółowo była opracowywana w latach 50-tych. Dla terenu Nadleśnictwa Zielonka. Stwierdzono występowanie 16 gatunków wątrobowców, 7 torfowców i 108 gatunków mchów właściwych. Z tego też okresu pochodzą prace nad porostami – stwierdzono wówczas występowanie 185 gatunków.

Brak dokładnych danych o liczbie gatunków grzybów, jakie występują na tym terenie. W latach 1979-1980 prowadzono badania nad udziałem grzybów wielkoowocnikowych Macromycetes w zbiorowiskach leśnych innych części Puszczy Zielonka, m.in. w lasach parku dworskiego znajdującego się w obrębie Biedrusko. Łącznie zanotowano wówczas 107 gatunków grzybów wyższych, z czego 47 to naziemne, 46 nadrzewne, a 14 naściółkowe. Wśród nich stwierdzono kilka gatunków chronionych, tj. purchawica olbrzymia Langermania gigantea, smardz stożkowaty Morchella conica, sromotnik bezwstydny Phallus impudicus – który, sądząc po zapachu, jest dość częsty w lasach Parku Krajobrazowym Puszcza Zielonka.

Opracowania fitosocjologiczne Nowaczyka z lat 60-tych odnotowują występowanie dziewięciu zespołów leśnych. Stan większości fitocenoz określono jako zbliżony do naturalnego. Najczęstszym wówczas zbiorowiskiem był bór mieszany Pino-Quercetum, określony jako powstały głównie wskutek preferowania sosny na siedliskach dąbrów. Jako najlepiej wykształcone uznano zbiorowisko grądu środkowoeuropejskiego Galio silvatici-Carpinetum. W środkowo-zachodniej części Puszczy Zielonka udokumentowane zostały również płaty świetlistej dąbrowy Potentillo albae-Quercetum, które odznaczały się wówczas dużym bogactwem gatunkowym.

Badania porównawcze przeprowadzone w ostatnich latach wykazały, że płaty świetlistej dąbrowy z Nadleśnictwa Zielonka są obecnie mocno zdegenerowane, co potwierdza brak gatunków z rzędu Quercetalia pubescentis oraz silna ekspansja trzcinnika piaskowego Calamagrostis epigeios. Na skutek tych procesów nastąpiło przekształcenie fitocenoz świetlistej dąbrowy głównie w kwaśną dąbrowę Calamagrostio-Quercetum oraz rzadziej, w ubogie postacie grądów środkowoeuropejskich Galio sylvatici-Carpinetum.

Opracowania dotyczące dendroflory Nadleśnictwa Doświadczalnego Zielonka, realizowane głównie przez pracowników Katedry Botaniki Leśnej Akademii Rolniczej w Poznaniu stwierdza występowanie 86 taksonów drzew i krzewów, m.in. na obszarze siedlisk boru mieszanego świeżego i lasu mieszanego świeżego. Na uwagę zasługuje obecność 33 gatunków obcych geograficznie dla tego terenu.

Fauna Parku Krajobrazowego "Puszcza Zielonka"
Znaczne powierzchnie lasów powodują, że fauna na opisywanym terenie jest bogata i musi być tu prowadzona racjonalna gospodarka łowiecka. Lasy podległe Uniwersytetowi Przyrodniczemu oraz części przylegających terenów Nadleśnictwa Łopuchówko, Obręb Czerwonak i Łopuchówko (łącznie 13.200 ha) wchodzą w skład istniejącego od 1963 roku Ośrodka Hodowli Zwierząt Zielonka. Prowadzi on badania i działalność dydaktyczną pod kierunkiem Katedry Gospodarstwa Łowieckiego Akademii Rolniczej w Poznaniu. Spośród zwierzyny grubej w lasach bytują jelenie, daniele, sarny i dziki. Dość dużo występuje tu drobnych zwierząt: zajęcy, lisów, borsuków, kun. Coraz częściej spotyka się wydry, a bobry – introdukowane w dorzeczu Warty w latach siedemdziesiątych – od 1991 r. występują tu stale (m.in. Trojanka, Dzwonówka). W dopływie Dzwonówki stwierdzono występowanie gąbki słodkowodnej.

Na terenie Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka stwierdzono 13 gatunków nietoperzy: borowiec wielki Nyctalus noctula, nocek rudy Myotis daubentonii, gacek brunatny Plecotus auritus, borowiaczek Nyctalus leisleri, mopek Barbastella barbastellus, mroczek późny Eptesicus serotinus, nocek Natterera Myotis nattereri, nocek Brandta Myotis brandtii, nocek duży Myotis myotis, karlik większy Pipistrellus nathusii, nocek wąsatka Myotis mystacinus, karlik mały Pipistrellus pipistrellus s.l., gacek szary Plecotus austriacus. Szczególnie interesujące jest stwierdzenie borowiaczka jednego z najrzadziej spotykanych w kraju nietoperzy. W Polskiej czerwonej księdze zwierząt został zaklasyfikowany do kategorii VU, obejmującej gatunki wysokiego ryzyka, narażone na wyginięcie (Łochyński M., inf. ustna).

W Puszczy Zielonce istnieją ponadto potencjalne możliwości reintrodukcji popielicy Glis glis. Od czasu do czasu na tym terenie pojawiają się wędrujące łosie. Przebiega tu również szlak wędrówek wilka ze wschodu na zachód. Puszcza jest potencjalnym miejscem występowania tego gatunku, na co wskazują informacje sprzed kilku lat o zastrzeleniu na terenie Puszczy Zielonki jednego lub dwóch osobników (informacja ustna od prof. dr hab. Andrzeja Bereszyńskiego, na podstawie danych archiwalnych Katedry Zoologii Wydziału Biologii i Hodowli Zwierząt Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu).

Na terenie Parku stwierdzono występowanie 134 lęgowych gatunków ptaków, co stanowi znaczny procent wszystkich gatunków gniazdujących w Polsce. Nie występują tutaj gatunki wybitnie rzadkie. Wynika to z wielu przyczyn, m.in. z położenia puszczy blisko dużego miasta, dużego ruchu turystycznego oraz dużej penetracji zbiorników wodnych przez wędkarzy. Mimo dużej presji antropogenicznej teren Parku odznacza się bardzo dużymi walorami ornitologicznymi. Zachowały się tutaj spore fragmenty lasów mało przekształconych przez gospodarkę leśną. Na uwagę zasługują zwłaszcza dąbrowy i buczyny (np. nad Jeziorem Leśnym, Bolechowskim, w uroczysku Maruszka, w okolicach rezerwatu „Las Mieszany w Nadleśnictwie Łopuchówko”). Bardzo cenne są także resztki podmokłych olsów, a zwłaszcza bagienne brzeziny nad jez. Dzwonowskim. Duże znaczenie dla ptaków mają stosunkowo dobrze zachowane śródleśne bagna, mokradła i łąki. Znowu należy tutaj wymienić okolice jezior: Dzwonowskiego, Leśnego, Worowskiego i Bolechowskiego. Wśród najcenniejszych grup ptaków można wyróżnić gatunki związane ze starodrzewami, zwłaszcza liściastymi, oraz gatunki związane z szeroko rozumianymi terenami wodnymi i podmokłymi. W Parku występuje np. stosunkowo licznie dzięcioł średni Dendrocopos medius związany głównie ze starymi dąbrowami oraz buczynami, rzadki w Polsce zachodniej. Dla ochrony tego gatunku konieczne jest zachowanie starodrzewi liściastych. Stare drzewostany sprzyjają także występowaniu innych gatunków dzięciołów: dzięcioła dużego Dendrocopos major, dzięcioła czarnego Dryocopus martius, dzięciołka Dendrocopos minor i dzięcioła zielonego Picus viridis, a także wielu innym pospolitym gatunkom ptaków.

Licznie występują też ptaki drapieżne. Na uwagę zasługują lęgi kani rudej Milvus milvus, trzmielojada Pernis apivorus i kobuza Falco subbuteo. Dość licznie występuje jastrząb Accipiter gentilis, mimo tego że jest tępiony przez okoliczną ludność za rzekome straty powodowane wśród drobiu i gołębi. Nad wodami występuje ptak drapieżny, który gniazdo zakłada w trzcinach – błotniak stawowy Circus aeruginosus. Prowadzona była reintrodukcja sokoła wędrownego Falco peregrinus. W północnej części puszczy (okolice jez. Dzwonowskiego) obserwowane były bieliki Haliaeetus albicilla. Co prawda nie stwierdzono jego lęgów, ale zważywszy na szybki wzrost liczebności tego gatunku w całej Polsce oraz to, że gniazduje niedaleko tego terenu (okolice Skoków) można sądzić, ze w najbliższych latach dojdzie do lęgów także na terenie Parku Krajobrazowego "Puszcza Zielonka"

Na terenie Parku stwierdzono występowanie gatunków ptaków objętych ochroną gatunkową (bocian czarny Ciconia nigra, kania ruda Milvus milvus, kania czarna Milvus migrans), dla których zgodnie z § 6 rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie określenia listy gatunków zwierząt rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą i częściową oraz zakazów dla danych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz. U. Nr 130, poz. 1456), ustalane są granice miejsc rozrodu i regularnego przebywania oraz terminy ochrony tych miejsc. Informacje o lokalizacji miejsca występowania gniazda są zastrzeżone do wyłącznej wiadomości Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody i Nadleśniczego oraz osób przez nich upoważnionych.

Istnieją potencjalne możliwości występowania na terenie Parku także innych gatunków ptaków drapieżnych objętych ochroną ścisłą (konsultacje: prof. dr hab. Andrzej Bereszyński, Katedra Zoologii Wydziału Biologii i Hodowli Zwierząt Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu). Należą do nich: orlik krzykliwy Aquila pomarina, puchacz Bubo Bubo, sokół wędrowny Falco peregrinus, bielik Haliaeetus albicilla oraz rybołów Pandion haliaetus.

W starych buczynach gniazdują także dwa rzadkie gatunki ptaków muchołówka mała Ficedula parva i siniak Columba oenas, którego populacja jest prawdopodobnie najliczniejszą w Wielkopolsce. Występuje on w średnim zagęszczeniu 2,6 par/10 km, skupia się jednak tylko w starych buczynach, zwłaszcza nad Jeziorem Leśnym oraz w okolicach rezerwatu „Las Mieszany w Nadleśnictwie Łopuchówko”. Lasy nad Jeziorem Leśnym są jednymi z najpiękniejszych i najcenniejszymi w całej Puszczy. Do innych ważnych ptaków tego obszaru można zaliczyć zniczka Regulus ignicapillus. W okolicach Poznania jest to ptak dość rzadki, dlatego obecność jego w Puszczy jest warta uwagi. Często występuje pleszka Phoenicurus phoenicurus, która zasiedla tereny stosunkowo mało atrakcyjne dla innych ptaków, tj. suche bory sosnowe. Na porębach i nieużytkach występuje lerka Lullula arborea (w innych okolicach staje się coraz rzadszy, a na zachodzie Europy prawie wyginął). Licznie reprezentowane są drozdy. Często występuje drozd paszkot Turdus viscivorus, zasiedlający przeważnie drzewostany sosnowe. W zakrzaczeniach i zagajnikach spotkać można dwa gatunki słowików – szarego Luscinia luscinia i rdzawego L. megarhynchos. Do gatunków pospolitych należą m.in.: sikory – 7 gatunków, muchołówki szara Muscicapa striata i żałobna Ficedula hypoleuca, pokrzewki – 5 gatunków, a także pliszki, strzyżyki, pełzacze, jaskółki i wiele innych.

Stosunkowo duży udział jezior i terenów podmokłych powoduje, że ptaki związane z tymi biotopami w dużej mierze podnoszą wartość ornitologiczną terenu Parku. Na szczególną uwagę zasługuje wyjątkowo liczna populacja żurawia Grus grus. Zagęszczenie tego gatunku (1,6 par/10 km) jest jednym z najwyższych w zachodniej Polsce. Żurawie zajmowały zabagnione brzegi jezior oraz śródleśne bagna i mokradła, nawet te stosunkowo nieduże. Zagrożeniem dla nich jest osuszanie tych terenów. Także liczebność bąka jest zaskakująco wysoka, zwłaszcza w okolicach jez. Dzwonowskiego oraz Gackiego. Licznie występuje kszyk Gallinago gallinago, mimo braku sprzyjających siedlisk (otwartych, torfowych łąk) – w Parku 12 par. Na stawie w Zielonce stwierdzono 2 pary bardzo rzadkiej w Wielkopolsce kropiatki Porzana porzana. Mimo dużej penetracji ludzi gniazdują w puszczy 12 pary bociana czarnego Ciconia nigra. Puszcza Zielonka ma także duże znaczenie dla takich gatunków jak: perkozek Tachybaptus ruficollis, gągoł Bucephala clangula, błotniak stawowy Circus aeruginosus, wodnik Rallus aquaticus, kokoszka Gallinula chloropus, świerszczak Locustella naevia, a zwłaszcza samotnik Tringa ochropus i strumieniówka Locustella fluviatilis oraz wielu innych pospolitszych gatunków ptaków.

Fauna bezkręgowców Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka jest poznana wyrywkowo. Nie prowadzono dotąd szczegółowych badań zoologicznych dotyczących fauny bezkręgowców glebowych i wodnych.


Zagrożenia, negatywne procesy zachodzące w środowisku przyrodniczym Parku Krajobrazowym "Puszcza Zielonka", oraz działania naprawcze

Konflikty pojawiające się na obszarze Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka są zazwyczaj efektem sprzeczności interesów z jednej strony ekologów, osób zajmujących się ochroną przyrody, z drugiej strony mieszkańców, osób użytkujących teren i władz niektórych gmin. W wielu miejscach zaobserwować można intensywne przeobrażenia środowiska przyrodniczego. Zmiany dotyczą wszystkich elementów tego środowiska: rzeźby terenu, szaty roślinnej, gleby, wody i niekiedy są bardzo drastyczne.

Szczegółowo zagrożenia i konflikty w Puszczy Zielonki opisane są w „Planie ochrony Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka”, zagrożenia i konflikty te można podzielić na:

• konflikty egzogenne, mające przyczyny przede wszystkim w działalności człowieka,
• konflikty endogenne, wynikające paradoksalnie z przyczyn naturalnych (procesów przyrodniczych).

W niniejszym opracowaniu pozwolono sobie na zaznaczenie najważniejszego problemu, a mianowicie - Zabudowy rekreacyjnej, nie przez sam fakt istnienia, lecz formułę organizacyjną tzw. „rekreacji osiadłej”.

Sławica, zespół ogródków działkowych i osiedle letniskowe położone na północy w otulinie Parku (gmina Skoki), wciśnięte zostało między jeziora: Gackie, Borowe i Księże. Jak wspomniano, formalnie położone jest poza granicami obszaru Parku Krajobrazowego, jednak zasięg oddziaływań jest znacznie większy. Kompleks ten stanowi barierę na naturalnym łączniku ekologiczny: Park Krajobrazowy Puszcza Zielonka-Obszar Chronionego Krajobrazu Rynna Wągrowiecko-Gołaniecka. Z tego względu zabudowa rekreacyjna, o ile będzie się rozwijała, winna być przeniesiona poza zlewnię Jeziora Gackiego (na zachód i północ od miejscowości Gać).

Ponadto na obszarze Parku i w otulinie rozwinęła się liczna zabudowa rekreacyjna w postaci mniejszych skupisk lub pojedynczych domów, czasem (co jest najkorzystniejsze) zintegrowanych z wsiami. Osiedla letniskowe są zwodociągowane, lecz nieskanalizowane.
Ścieki gromadzone są w niewielkich osadnikach gnilnych. Takie rozwiązania prowadzą do zanieczyszczania azotanami oraz bakteriologicznie wód gruntowych, co z kolei prowadzi do zanieczyszczenia wód jeziornych.

Odpady powstające w obrębie skupisk działek letniskowych zwykle zagospodarowywane są we własnym zakresie (często wywożone są do lasu, lub pobliskiego rowu), często brak ogólnie dostępnych kontenerów, oraz mieszkańcy działek nie wywiązują się z obowiązku podpisania umów na odbiór nieczystości stałych i płynnych, wynika z stąd duża rola gmin, które powinny to egzekwować.
Wtórne podziały gruntów połączone ze zmianą użytkowania – zjawisko to występuje w otulinie Parku. Ekspansywna gospodarka gruntami i przeznaczanie coraz większych terenów pod zabudowę mieszkaniową i rekreacyjną to zjawiska dotyczące praktycznie wszystkich gmin tworzących Park.

Szczególnie niebezpieczne jest tworzenie zwartych kompleksów osadniczych bezpośrednio kontaktujących się ze strefą leśną, złożonych z małych działek, o znacznym procencie powierzchni zajętej pod zabudowę. W efekcie wokół Parku zaciska się pierścień obszarów zurbanizowanych położonych w otulinie, a ostatecznie wpływy przenoszone są do wnętrza Parku. Jakkolwiek takim podziałom podlegają grunty głównie w otulinie (m.in. Kliny, Mielno, Kicin, Rakownia, Boduszewo, Potasze, Annowo) to natężenie zjawiska budzi obawy o stan lasów Parku. Jeszcze raz należy podkreślić, że nie sam fakt zmiany przeznaczenia gruntu i jego zabudowanie jest niebezpieczny, lecz forma zjawiska. Powstają osiedla oderwane od istniejących struktur osadniczych, pozbawione infrastruktury komunalnej i zapewne trudno integrujące się z całą siecią osadniczą. Działki często opierają się o ścianę lasu, nie respektują faktu płynności granicy polno-leśnej. Nowo sporządzane plany obejmują najczęściej drobne fragmenty gruntu, bez dbałości o kompleksowość zagospodarowania przestrzeni, często naruszając jedność struktur funkcjonalnych środowiska (np. szlaki migracyjne, panoramy widokowe, walory historyczne i kulturowe). Nowe podziały dotknęły nawet miejscowość Dąbrówka Kościelna, której układ przestrzenny, z racji swych wartości historycznych, kulturowych (sakralnych) powinien być chroniony jako całość. Prowadzenie takiej polityki przestrzennej może spowodować nieodwracalne zmiany w środowisku i doprowadzić do jego degradacji, szczególnie, że obszary te nie są kompleksowo wyposażane w urządzenia sanitacyjne.

Dlatego wydaje się bardzo ważne, aby przedsięwzięcie kanalizacji Puszczy Zielonki znalazło swoją realizację i aby po jego zakończeniu nakłonić wszystkich mieszkańców tego terenu do podłączenia swoich domów do instalacji kanalizacyjnej.

Władze parku postanowiły podjąć działanie mające uporządkować ład przestrzenny, i zahamować niekorzystne procesy zachodzące w Puszczy Zielonce, a mianowicie opracowały nowy plan ochrony Parku. Przyjęty Rozporządzeniem Wojewody Wielkopolskiego Nr 4/05 z dnia 4 kwietnia 2005 r. W Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka oraz w jego otuliny wyodrębniono strefy funkcjonalno-krajobrazowe. Podstawą wydzielenia była spójność funkcjonalno-przyrodnicza terenów objętych strefą. W odniesieniu do stref A-E, znajdujących się w granicach Parku Krajobrazowego, sformułowano nakazy i zakazy dotyczące użytkowania zasobów i przestrzeni. W przypadku otuliny wyznaczono strefy F-H, w stosunku do których podano zalecenia wykorzystania gospodarczego.
Strefy w granicach Parku Krajobrazowego:
Strefa A – strefa ochrony rezerwatowej,
Strefa B – strefa ochrony ekosystemów leśnych,
Strefa C – strefa ochrony krajobrazu naturalnego wód powierzchniowych,
Strefa D – strefa ochrony obszarów nieleśnych,
Strefa E – strefa ochrony krajobrazu kulturowego (wraz z traktami).
Strefy w granicach otuliny Parku Krajobrazowego:
Strefa F – strefa ochrony krajobrazu kulturowego związanego z rolnictwem,
Strefa G – strefa ochrony korytarzy ekologicznych (obszar chronionego krajobrazu),
Strefa H – strefa obszarów intensywnie przekształconych antropogenicznie.

W obrębie stref wyznaczono: zadania, nakazy oraz zakazy, wprowadzone Planem Ochrony Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka mają obowiązywać na terenie całego Parku. Dotyczą zagospodarowania Parku Krajobrazowego Puszcza Zielonka. Ich celem jest ochrona przyrody i krajobrazu na zasadach zrównoważonego rozwoju przy jednoczesnym nie wyłączaniu terenu Parku Krajobrazowego spod działalności człowieka.